Ο ναός του Δία στην Ολυμπία (1)

         Ο ναός του Δία στην Ολυμπία , ο μεγαλύτερος αρχαίος ναός της Πελοποννήσου , ήταν το σημαντικότερο οικοδόμημα της Άλτης. Είναι δωρικός περίπτερος ναός , με 6 κίονες στις στενές και 13 στις μακρές πλευρές του. Το ύψος των κιόνων ήταν 10,43 μ. , με κατώτερη διάμετρο 2,25 μ. Έχει προσανατολισμό από Α προς Δ , το μήκος του είναι 64,12 μ. , το πλάτος 27,68 μ. και το ύψος 20,25 μ. Κτίστηκε από τους Ηλείους προς τιμήν του Δία , με τα λάφυρα από τους νικηφόρους πολέμους κατά των τριφυλιακών πόλεων. Αρχιτέκτων του ναού ήταν ο Λίβωνας ο Ηλείος , ενώ η ανέγερσή του άρχισε το 470 π.χ. και ολοκληρώθηκε το 456 π.χ. Για τη κατασκευή του χρησιμοποιήθηκε ο τοπικός κογχυλιάτης λίθος , ο οποίος καλύφθηκε με λεπτό μαρμαροκονίαμα. Για τα γλυπτά των αετωμάτων , των μετοπών επάνω από τον πρόναο και τον οπισθόδομο , τη κεράμωση της στέγης και τις 102 λεοντοκεφαλές υδρορρόες , χρησιμοποιήθηκε παριανό μάρμαρο.

         Ο ναός αποτελείται από πρόναο , σηκό και οπισθόδομο. Στο δάπεδο του πρόναου σώζεται ψηφιδωτό των ελληνιστικών χρόνων με παράσταση Τριτώνων , ενώ μπροστά στην είσοδο του πρόναου γινόταν η στέψη των Ολυμπιονικών. Ο οπισθόδομος ήταν “βήμα” διαλέξεων από το οποίο , μεταξύ των άλλων , αφηγήθηκε τις ιστορίες του και ο μεγάλος ιστορικός Ηρόδοτος. Στο βάθος του σηκού ήταν τοποθετημένο το χρυσελεφάντινο άγαλμα το Δία , έργο του μεγάλου γλύπτη Φειδία , ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου. Το κεντρικό ακρωτήριο του ανατολικού αετώματος ήταν ένα επίχρυσο άγαλμα Νίκης , που ήταν έργο του γλύπτη Παιωνίου από τη Μένδη της Χαλκιδικής , ενώ για πλαϊνά ακρωτήρια είχαν τοποθετηθεί ανά ένας επίχρυσος τριποδικός λέβητας. Μετά τη καταστροφή της Κορίνθου το 146 π.χ. , οι Ρωμαίοι τοποθέτησαν 21 χάλκινες επίχρυσες ασπίδες , στις εξωτερικές μετόπες της περίστασης του ναού , που ήταν ανάθημα του Ρωμαίου υπάτου Μομμίου.

         Στο ανατολικό αέτωμα του ναού απεικονίζεται η αρματοδρομία μεταξύ του Πέλοπα και του Οινομάου , με κεντρική μορφή τον Δία που ήταν ο κριτής του αγώνα. Στο δυτικό αέτωμα απεικονίζεται η μάχη μεταξύ των Λαπιθών και των Κενταύρων , με κεντρική μορφή το θεό Απόλλωνα. Στις 12 ανάγλυφες εσωτερικές μετόπες παριστάνονται οι άθλοι του Ηρακλή. Οι 6 από αυτές βρίσκονταν επάνω από την είσοδο του πρόναου και οι υπόλοιπες 6 επάνω από την είσοδο του οπισθόδομου.

        Ο ναός πυρπολήθηκε το 426 μ.χ. , ύστερα από διαταγή του Θεοδοσίου Β’ , ενώ καταστράφηκε αργότερα από τους σεισμούς του 522 και 551 μ.χ. Η πρώτη ανασκαφή του μνημείου έγινε από τη γαλλική αποστολή το 1829 και η αποκάλυψή του ολοκληρώθηκε κατά τη διάρκεια των γερμανικών ανασκαφών που έγιναν στο διάστημα 1875 – 1881. Η γαλλική αποστολή του Maison μετέφερε στη Γαλλία τμήματα από τις ανάγλυφες μετόπες , που βρίσκονται σήμερα στο Μουσείο του Λούβρου στο Παρίσι.

         Κεντρική μορφή στο ανατολικό αέτωμα του ναού είναι ο Δίας , ο οποίος είχε αρχικό ύψος 3,15 μ. και σωζόμενο ύψος 2,91 μ. , ενώ κρατούσε κεραυνό που δεν σώζεται σήμερα. Στα αριστερά του Δία απεικονίζεται ο κρανοφόρος Πέλοπας , ο οποίος ήλθε από τη Λυδία για να αγωνιστεί ως υποψήφιος μνηστήρας για την Ιπποδάμεια , στον αγώνα αρματοδρομίας που είχε καθιερώσει ο πατέρας της Οινόμαος. Στον αγώνα θα νικήσει ο Πέλοπας , ο οποίος θα παντρευτεί την Ιπποδάμεια και θα γίνει βασιλιάς της Πίσας. Δίπλα στον Πέλοπα στέκεται η υποψήφια νύφη Ιπποδάμεια . Στα δεξιά του Δία στέκεται ο κρανοφόρος βασιλιάς της Πίσας Οινόμαος , ο πατέρας της Ιπποδάμειας , ενώ δίπλα του είναι η σύζυγός του Στερόπη. Στο δεξιό τμήμα του αετώματος απεικονίζεται το τέθριππο του Πέλοπα και στο αριστερό τμήμα το τέθριππο του Οινομάου. Από τα τέθριππα διατηρούνται μόνο τα άλογα , ενώ τα χάλκινα άρματα δεν διασώθηκαν. Μπροστά από το τέθριππο του Πέλοπα είναι γονατιστή η θεραπαινίδα της Ιπποδάμειας , ενώ μπροστά από το τέθριππο του Οινομάου είναι γονατιστός ο ηνίοχος του ο Μυρτίλος. Πίσω από το άρμα απεικονίζεται γονατιστός ένας άλλος ηνίοχος. Στην αρματοδρομία είναι παρόντες και δύο γέροντες μάντεις. Ο γέροντας του δεξιού τμήματος αποδίδεται καθισμένος στο έδαφος , έχοντας δίπλα του έναν υπηρέτη. Ο δεύτερος μάντης στο αριστερό τμήμα αποδίδεται καθισμένος , στηριζόμενος σε μπαστούνι. Στα δύο άκρα του αετώματος είναι ξαπλωμένες δύο ανδρικές μορφές που απεικονίζουν τους δύο ποταμούς της Ολυμπίας , τον Αλφειό και τον Κλαδέο. Το αέτωμα χρονολογείται στο 470 – 456 π.χ. και ο δημιουργός της αετωματικής σύνθεσης είναι άγνωστος. Ο Παυσανίας αναφέρει σαν δημιουργό των γλυπτών του ανατολικού αετώματος τον Παιώνιο από τη Μένδη της Χαλκιδικής , αλλά οι ειδικοί δεν συμφωνούν με αυτή την άποψη.

         Στο δυτικό αέτωμα του ναού απεικονίζεται η μάχη μεταξύ Κενταύρων και Λαπιθών. Στο γάμο του βασιλιά των Λαπιθών Πειρίθου , καλεσμένοι οι Κένταυροι του Πηλίου μεθούν και προσπαθούν να απαγάγουν τις ωραίες Λαπιθίδες. Στο κέντρο της παράστασης ο θεός Απόλλων παρεμβαίνει στη τρομερή διαμάχη. Το ύψος του αγάλματος του θεού είναι 3,15 μ. , ενώ στο αριστερό του χέρι κρατούσε τόξο που δεν σώθηκε. Στα δεξιά του Απόλλωνα απεικονίζεται ο Πειρίθους , ο βασιλιάς των Λαπιθών , που τελούσε τους γάμους του με τη Δηιδάμεια , ο οποίος σηκώνει το σπαθί του κατά του Κενταύρου Ευρυτίωνα που έχει αρπάξει τη νύφη. Στα αριστερά του θεού απεικονίζεται ο Θησέας , φίλος του Πειρίθου , ο οποίος ετοιμάζεται να κτυπήσει έναν Κένταυρο για να ελευθερώσει μια Λαπιθίδα. Σε κάθε πλευρά υπάρχουν τρία συμπλέγματα Λαπιθών , Λαπιθίδων και Κενταύρων , ενώ σε κάθε γωνία του αετώματος παρακολουθούν τη μάχη ξαπλωμένες δύο Λαπιθίδες. Το αέτωμα χρονολογείται στα 470 – 456 π.χ. Ο δημιουργός της σύνθεσης είναι άγνωστος. Ο Παυσανίας αναφέρει σαν δημιουργό τον Αθηναίο γλύπτη Αλκαμένη , αλλά οι ειδικοί δεν συμφωνούν με αυτή την άποψη γιατί είναι αδύναμη και χρονολογικά και υφολογικά.

               Η συνέχεια στην ανάρτηση : Ο ναός του Δία στην Ολυμπία (2)