Το 1460, εφτά χρόνια μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης, ο σουλτάνος Μωάμεθ Β΄ ο πορθητής κατακτά τη Πελοπόννησο. Το 1461-1463 οι Τούρκοι κατακτητές συντάσσουν τα φορολογικά κατάστιχα, στα οποία αναγράφονται τα ονοματεπώνυμα όλων των φορολογουμένων αλλά και στοιχεία εθνολογικά, οικονομικά και διοικητικά. Ένα μέρος των καταλόγων αυτών βρίσκεται στη βιβλιοθήκη “Κύριλλος και Μεθόδιος” της Σόφιας και ένα άλλο στο πρωθυπουργικό αρχείο της Κωνσταντινούπολης και της Άγκυρας. Τα στοιχεία από αυτά τα κατάστιχα, που αναφέρονται σε τμήματα της Αχαίας, της Ηλείας και της Αρκαδίας, ήλθαν στο φως της δημοσιότητας τις τελευταίες δεκαετίες και έχουν χρησιμοποιηθεί σε μελέτες πολλών Ελλήνων ιστορικών. Σύμφωνα λοιπόν με αυτά ,το Ρώμεσι υπαγόταν στην επαρχία Γουμέρου και ανήκε στο μεγάλο τιμάριο του στρατιωτικού διοικητή της Πελοποννήσου Ελβάνογλου Σινάν Μπέη. Άλλα γειτονικά μας χωριά που αναγράφονται στα κατάστιχα αυτά είναι το Λαμπέτι, το Κατσαρού, το Τζόγια (Πράσινο), τα Φωναίτικα, η Ρετεντού (Χειμαδιό), το Σόπι, το Λάνθι, και το Μαυρομάτι. Εκτός από την επαρχία Γουμέρου, την εποχή εκείνη υπήρχε ακόμη στην ευρύτερη περιοχή η επαρχία Χλεμουτσίου στην οποία υπάγονταν τα χωριά του κάμπου και η επαρχία του Αγίου Ηλία στη Πηνεία.
Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης στο τμήμα παιδαγωγικής ψυχολογίας και συγγραφέας του βιβλίου “Το Χελιδόνι της Ηλείας”, Κωνσταντίνος Μπασέτας , αντλώντας στοιχεία από αυτά τα κατάστιχα, δίδει λεπτομέρειες για το χωριό του και για μερικά ακόμη γειτονικά του χωριά. Αναφέρει συγκεκριμένα, τα ονοματεπώνυμα όλων των φορολογουμένων, που είναι οι αρχηγοί των οικογενειών ,οι άγαμοι ενήλικες νέοι και οι χήρες. Δίδει επίσης για καθένα από τα ανωτέρω χωριά το συνολικό πρόσθετο κεφαλικό φόρο αλλά και το συνολικό φόρο (δεκάτη) για κάθε παραγόμενο προϊόν που πλήρωναν οι καλλιεργητές (σιτάρι, κριθάρι, λάδι, κρασί, λινάρι, μέλι, ρετσίνι κλπ). Βλέπουμε επίσης για κάθε χωριό, το συνολικό φόρο που πλήρωναν οι ιδιοκτήτες μύλων, αλωνιών, αμπελιών, καρποφόρων δέντρων, ελαιοδέντρων, μουριών κλπ αλλά και τα συνολικά τέλη εκτροφής ζώων, παζαριού, προστίμων και τέλεσης γάμου.
Για το Ρώμεσι και τα υπόλοιπα 40 χωριά του κατάστιχου ΤΤ10 (πρωθυπουργικό αρχείο) δίδονται μόνο στοιχεία εθνικότητας των κατοίκων και συγκεντρωτικά στοιχεία πληθυσμού και φόρων. Έτσι το χωριό μας εμφανίζεται να κατοικείται από την ομάδα των Αλβανών , να έχει 16 οικογένειες και 5 άγαμους ενήλικες νέους ενώ δεν έχει χήρες. Δίδεται επίσης η πληροφορία ότι το όνομά του το πήρε από το επώνυμο ενός εκ των κατοίκων του. Ο Ρόμεσι ήταν κάποιος Αλβανός προύχοντας, πιθανόν να ήταν και ο αρχηγός της φάρας του. Σε πολλά από αυτά τα χωριά η ονομασία τους δόθηκε από το επίθετο ενός εκ των πρώτων εγκατεστημένων. Εάν υποθέσουμε ότι η κάθε οικογένεια είχε κατά μέσο όρο 5 μέλη, τότε μπορούμε να πούμε ότι το χωριό το 1461 είχε 80 κατοίκους (16 χ 5 = 80). Εάν τώρα προσθέσουμε και τους 5 άγαμους ενήλικες νέους έχουμε συνολικά, κατά προσέγγιση, 85 κατοίκους. Ο συνολικός φόρος ανερχόταν στο ποσό των 1073 άσπρων. Από αυτά τα 420 άσπρα αντιστοιχούν στον πρόσθετο κεφαλικό φόρο (21 χ 20 = 420}. Οι 21 δηλαδή φορολογούμενοι που ήσαν οι 16 αρχηγοί των οικογενειών και οι 5 άγαμοι ενήλικες νέοι και τα 20 άσπρα που πλήρωνε ο κάθε υπόχρεος. Όλα αυτά βέβαια με την προϋπόθεση ότι όλοι οι κάτοικοι ήσαν Αλβανοί όπως αναφέρει το κατάστιχο. Σύμφωνα με την πολιτική των Οθωμανών, η κάθε Ελληνική οικογένεια πλήρωνε 25 άσπρα και η κάθε Αλβανική 20. Τα υπόλοιπα 653 άσπρα (1073 – 420 = 653) αντιστοιχούν σε προσόδους όπως αναλύονται παραπάνω (δεκάτη, τέλη κλπ).
Πρέπει εδώ να πούμε ότι οι Αλβανοί που κατοικούσαν στο Ρώμεσι αλλά και σε πολλά άλλα χωριά της Ηλείας προέρχονταν είτε από τους Αλβανούς που έφεραν οι Παλαιολόγοι γύρω στο 1395 στην Πελοπόννησο είτε από αυτούς που κατέφυγαν στην ίδια περιοχή αφού εκδιώχθηκαν από την Αιτωλοακαρνανία το 1417 από τον Δούκα της Κεφαλληνίας Κάρολο Τόκο. Κατευθύνθηκαν σε ορεινές και ημιορεινές περιοχές αλλά και στις ερημωμένες από κατοίκους πεδινές περιοχές, κτίζοντας πολύ μικρά χωριά. Αν και αυτά τα χωριά είναι πολύ περισσότερα από τα αμιγώς Ελληνικά αντιπροσωπεύουν μόνο το 40% του συνολικού πληθυσμού της επαρχίας Γουμέρου. Το επόμενο βήμα που πρέπει να κάνουμε είναι να ζητήσουμε και να δημοσιεύσουμε τα λεπτομερή στοιχεία για το χωριό μας, δηλαδή τα ονοματεπώνυμα των 16 αρχηγών των οικογενειών και των 5 αγάμων, την ανάλυση των προσόδων, για να δούμε με ποιες καλλιέργειες ασχολούνταν οι κάτοικοι, τον συνολικό φόρο που πλήρωναν ανά προϊόν αλλά και τα συνολικά τέλη που τους αντιστοιχούσαν.
Προσθήκη στις 24-9-2024
Το 2023 κυκλοφόρησε το βιβλίο του Κωνσταντίνου Μπασέτα, καθηγητή πανεπιστημίου, με τίτλο “Χωριά της Ηλείας στα ύστερα βυζαντινά και μεταβυζαντινά – οθωμανικά χρόνια”. Ο συγγραφέας, στις σελίδες 321 – 324 του βιβλίου, αναφέρει ότι το χωριό Ρώμεσι ήταν ένας χριστιανικός οικισμός από την ομάδα των Αρβανιτών και έλαβε το όνομά του από τον πρώτο καταγεγραμμένο, στο οθωμανικό κατάστιχο ΤΤ10 του έτους 1461/63, με το όνομα Leka Romesi (Λέκας Ρώμεσης). Τα ονόματα των αρχηγών των οικογενειών και των άγαμων ενήλικων νέων κατά το έτος 1461/63 ήταν τα παρακάτω: Leka Romesi, Dusa Frosina, Yorgi Akaromesi, Peta Frosina, leksi Yianimite, Marti Romesi, Gon Romesi, Dima Romesi, Mihal Luzi, Nikola Luzi, Leka Luzi, Marti Kalimani, Dima Romesi, Yorgi Kokocomadi, Todoros Bafi, Andon Suli, Yorgi Yianimite, Losa Romesi, Yorgi Romesi, Gin Ginimite, Gion Frosina. Από τα 21 ονόματα τα δύο πρώτα αναγράφονται στο βιβλίο, ενώ τα υπόλοιπα 19 μας τα έδωσε ο κύριος Μπασέτας.
Οι πρόσοδοι και τα προϊόντα του χωριού Ρώμεσι που αναφέρονται στο κατάστιχο του έτους 1461/1463 ήταν τα παρακάτω: πρόσοδοι 1073 άσπρα, φόρος γαιοκτησίας 420, δεκάτη βαμβακιού 20, δεκάτη λιναριού 30, δεκάτη σίτου 500, δεκάτη κριθαριού 77, τέλος χοίρων 6, τέλος προστίμων 20. Στο μεταγενέστερο κατάστιχο ΚΚ2615 του 1646 το Ρώμεσι καταγράφεται ως τσιφλίκι του Μουσταφά αγά και ως ένα χωριό που δεν είχε μωαμεθανούς κατοίκους.
Περισσότερα μπορείτε να διαβάσετε στο βιβλίο του κυρίου Μπασέτα.