Οι Φράγκοι στην Ηλεία (1)

         Το 1204 με την τέταρτη σταυροφορία, Φράγκοι τυχοδιώκτες σταυροφόροι, με πρόσχημα την ελευθέρωση των Αγίων Τόπων από τους Τούρκους , κατέλαβαν την Κωνσταντινούπολη, εγκατέστησαν αυτοκράτορα τον Βαλδουίνο της Φλάνδρας, βεβήλωσαν ναούς και τα ιερά της ορθοδοξίας, άρπαξαν ότι πολύτιμο κειμήλιο βρήκαν και το απέστειλαν στη Δύση. Ένας από αυτούς τους σταυροφόρους ήταν και ο Γοδοφρείδος Βιλλεαρδουίνος ο οποίος ξεκίνησε από την Καμπανία της Γαλλίας και όταν βρισκόταν στη Παλαιστίνη έμαθε από άλλους σταυροφόρους για το πλιάτσικο που γινόταν στη Πόλη και εγκατέλειψε τα θρησκευτικά του καθήκοντα προκειμένου να λάβει και αυτός μέρος στη λεηλασία. Επιβιβάστηκε λοιπόν σε ένα καράβι για την Κωνσταντινούπολη αλλά τα στοιχεία της φύσης αντί για τον προορισμό του τον έφεραν στη Μεθώνη.

         Εκεί συνάντησε έναν Έλληνα κτηματία, τον Ιωάννη Καντακουζηνό, ο οποίος του πρότεινε να κατακτήσουν μαζί την Πελοπόννησο. Κατελάμβαναν τη χώρα χωρίς αντίσταση αλλά πεθαίνει ο Καντακουζηνός και ο γιός του Μιχαήλ, υποπτευόμενος τον Βιλλεαρδουίνο, στασίασε κατά των Φράγκων ενώ ένα μέρος του Μοριά είχε πέσει στα χέρια τους. Μετά από αυτά ο Βιλλεαρδουίνος πηγαίνει να συναντήσει τον Βονιφάτιο τον Μομφερατικό, ο οποίος ήταν από το 1204 ο Λατίνος βασιλιάς της Θεσσαλονίκης με δικαιοδοσία για ολόκληρη την Ελλάδα, που πολιορκούσε τότε την πόλη του Ναυπλίου. Εκεί προτείνει στον ακόλουθο του Βονιφατίου, βαρόνο Γουλιέλμο Σταμπλίτη, τον αποκαλούμενο Καμπανίτη ή Καμπανέση, να κατακτήσουν μαζί τον Μοριά. Αφού συμφώνησαν και είχαν και τη συναίνεση του Βονιφατίου άρχισαν τη κατάκτηση από την Πάτρα την οποίαν κυρίευσαν. Μετά ξεκίνησαν για την  Ανδραβίδα και φθάνοντας εκεί οι άρχοντες και ο λαός της πόλης, φέροντες τις άγιες εικόνες, προσκύνησαν τον Σταμπλίτη. Στο χρονικό του Μορέως, που είναι κείμενο του 14ου αιώνα και παρέχει πολύτιμα ιστορικά στοιχεία αλλά έχει και πολλές ανακρίβειες, ο μισέλληνας γασμούλος και φραγκόφρων συγγραφέας του, αναφερόμενος σε αυτά τα γεγονότα, γράφει:  

foto-c

         Ο Γοδοφρείδος Βιλλεαρδουίνος ρώτησε και έμαθε πολλά για την περιοχή και λέει στον Σταμπλίτη:  

foto-d

         Μετά κατέλαβαν πολύ εύκολα το Ποντικόκαστρο που βρίσκεται κοντά στο Κατάκολο και ήταν γνωστό σαν Πονδικό ή Ποντικό και αργότερα ονομάστηκε Μπωβουάρ και Μπελβεντέρ. Το χρονικό του Μορέως αναφέρει:   

foto-e

Ο μισίρ Ντζεφρές είναι ο Γοδοφρείδος Βιλλεαρδουίνος και ο Καμπανέσης είναι ο Γουλιέλμος Σταμπλίτης.

         Στη συνέχεια υπέταξαν όλη σχεδόν την Πελοπόννησο. Ο Σταμπλίτης κράτησε για λογαριασμό του την Ηλεία, σαν πρίγκιπας του Μορέως με έδρα την Ανδραβίδα και ο Βιλλεαρδουίνος έλαβε την Μεσσηνία και μέρος της Λακωνίας. Οι επιδρομείς αυτοί οι οποίοι ήσαν όλοι Γάλλοι δημεύσανε τα εκκλησιαστικά κτήματα των Ελλήνων και τα έδωσαν να τα διαχειρίζονται οι επτά Λατίνοι επίσκοποι. Ένας από αυτούς ήταν και ο επίσκοπος Ωλένης ή Ανδραβίδας. Όταν προέκυπταν ζητήματα μεταξύ των Φράγκων και έπρεπε  να επιλυθούν συνερχόταν στην Αγία Σοφία που ήταν ο καθολικός μητροπολιτικός ναός της Ανδραβίδας ή στην εκκλησία του Αγίου Φραγκίσκου στη Γλαρέντζα, η κούρτη, το συμβούλιο των βαρόνων, ιεραρχών και υποτελών φεουδαρχών του πριγκιπάτου. Μετείχε σε αυτή και ο Λατίνος επίσκοπος Ωλένης που είχε την έδρα του στην Ανδραβίδα. Το 1209 ο Σταμπλίτης αναγκάστηκε να φύγει για την πατρίδα του, όταν πέθανε ο αδελφός του Λουδοβίκος που ήταν ο αυτοκράτορας της Γαλλίας, αφήνοντας αντικαταστάτη του τον Γοδοφρείδο Βιλλεαρδουίνο. Πεθαίνει όμως και ο Σταμπλίτης μέσα σε ένα μήνα και ο εξάδελφός του Ροβέρτος ορίζεται από τη χήρα του σαν νέος βάϊλος. Αυτός όμως ήλθε στον Μοριά εκπρόθεσμα και με απόφαση της κούρτης ανακηρύχθηκε πρίγκιπας του Μορέως ο Γοδοφρείδος Α’ Βιλλεαρδουίνος  ο οποίος διοίκησε τη χώρα μέχρι το 1218, υπήρξε συνετός άρχοντας και ό,τι συμφώνησε με τους υπηκόους του δεν το αθέτησε. Ο πρίγκιπας δώρισε και 8 φέουδα σε δικούς του ανθρώπους οι οποίοι εξαρτώντο από αυτόν και όχι από τους βαρόνους. Στην Ηλεία ήσαν αυτό του Στρουσίου Μυρτουντίων, το φέουδο της μικρής Γαστούνης και ένα φέουδο στη πεδιάδα της Ήλιδας. Οι συνοικισμοί που αναφέρονται σε χάρτες εκείνης της εποχής είναι η Πρινίτσα, η Ρουβιάτα, η Μανωλάδα, τα Κρέστενα, το Βλισίρι, η Ανδρίτσαινα και το Φανάρι. Ο Γοδοφρείδος Α’ κατασκεύασε λιμάνι στον όρμο ″Άγιος Ζαχαρίας″ και έχτισε τη Γλαρέντζα που έγινε σύντομα ένα σπουδαίο εμπορικό, ναυτικό και τραπεζικό κέντρο του Μοριά. Από το λιμάνι της εξάγονταν μεταξωτά, λάδι, κρασί, μέλι, βελανίδια για τη βυρσοδεψία, λινάρι, άλογα, βόδια, πρόβατα κ.ά.

foto-a
Ο γοτθικός ναός της Αγίας Σοφίας στην Ανδραβίδα. Ήταν ο αυλικός ναός των Βιλλεαρδουίνων και η καθεδρική έδρα του λατίνου επισκόπου Ωλένης.

         Τον Γοδοφρείδο Α’ Βιλλεαρδουίνο διαδέχθηκε το 1218 ο γιός του Γοδοφρείδος Β’ Βιλλεαρδουίνος. Αυτός είχε παντρευτεί την Αγνή, την κόρη του Λατίνου αυτοκράτορα της Κωνσταντινούπολης Πέτρου Κουρτεναίη. Η Γιολάντα Κουρτεναίη πήγαινε στη Πόλη με τη κόρη της Αγνή αλλά μεγάλη τρικυμία ανάγκασε το καράβι να αράξει στο λιμάνι του Ποντικού. Αυτό θα ήταν ή το Κατάκολο ή ο ορμίσκος του Αγίου Ανδρέα. Ο Γοδοφρείδος Α’ τις προσκάλεσε και τις φιλοξένησε στο παλάτι του στην Ανδραβίδα. Τότε συμφωνήθηκε, μεταξύ της μητέρας της πριγκίπισσας και του πατέρα του Γοδοφρείδου Β,’ ο γάμος των δύο νέων ο οποίος έγινε όταν ακόμη ζούσε ο Γοδοφρείδος Α’ και χωρίς ο πατέρας της Αγνής να το γνωρίζει. Το χρονικό λανθασμένα αναφέρει ότι ο Ρομπέρτος ήταν ο πατέρας της Αγνής ενώ στην πραγματικότητα αυτός ήταν ο αδελφός της. Ο Γοδοφρείδος  Β΄ κράτησε για τρία χρόνια τα εισοδήματα από τα κτήματα της εκκλησίας για να χτίσει το κάστρο Χλεμούτσι το οποίο ονομαζόταν και Κλερμόν αλλά και Καστέλ Τορνέζε. Οι Λατίνοι κληρικοί για την πράξη του αυτή τον κατήγγειλαν στον πάπα και τον αφόρισαν. Το σχετικό εδάφιο του χρονικού αναφέρει:  

foto-f

foto-g

Το κάστρο άρχισε να κτίζεται το 1220 και τελείωσε το 1223 και εκεί πλέον είχε την έδρα του ο πρίγκιπας. Σε αυτό το κάστρο οι Φράγκοι είχαν στηρίξει την ασφάλειά τους. Το χρονικό αναφέρει:

Πολλάκις αν εχάσαμεν τον τόπον του Μορέως

από το κάστρον  Χλουμουτσίου τον θέλομεν κερδίσει.

foto-b
Το κάστρο Χλεμούτσι ή Χλουμούτσι. Κατασκευάστηκε από τον Φράγκο Γοδοφρείδο Β’ Βιλλεαρδουίνο μεταξύ του 1220 και του 1223.

Ο Γοδοφρείδος Β’ δήμευσε τα περισσότερα κτήματα του ορθοδόξου κλήρου είτε υπέρ του κράτους είτε δωρίζοντας μερικά στον λατινικό κλήρο. Δεν πίεσε όμως πολύ τους ορθοδόξους διότι ανεγνώρισε τους επισκόπους, όπως τον επίσκοπο Ωλένης που είχε την έδρα του στην Ανδραβίδα, ανεγνώρισε τους ιερείς και επέτρεπε να χειροτονούνται νέοι. Επί των ημερών των Βιλλεαρδουίνων μπορούμε να πούμε ότι η Πελοπόννησος ευημερούσε. Ο Γοδοφρείδος Β’ δεν είχε παιδιά και όταν πέθανε το 1246 τον διαδέχθηκε ο αδελφός του Γουλιέλμος Βιλλεαρδουίνος. Η παρουσία των Φράγκων στην Ηλεία δεν σταματά εδώ αλλά συνεχίζεται μέχρι το 1420. Σε άλλες αναρτήσεις θα αναφέρουμε μερικά ακόμη γεγονότα από εκείνη την περίοδο.