Το στάδιο της Αρχαίας Ολυμπίας βρίσκεται ανατολικά της Άλτης και ήταν ο χώρος όπου τελούνταν οι Ολυμπιακοί Αγώνες, αφιερωμένοι στο Δία, αλλά και τα Ηραία, αγώνες γυναικών προς τιμήν της Ήρας. Ο στίβος του σταδίου έχει 212,54 μέτρα μήκος και 28,5 μέτρα πλάτος, ενώ σε όλες τις πλευρές του υπάρχουν τεχνητά πρανή για τους θεατές. Η απόσταση ανάμεσα στις λίθινες βαλβίδες είναι 192,27 μέτρα, δηλαδή ένα ολυμπιακό στάδιο. Στα τέλη του 3 ου αι. π.χ. κατασκευάσθηκε στη δυτική πλευρά του σταδίου η είσοδός του, η λεγόμενη Κρυπτή, μία λίθινη θολωτή στοά μήκους 32 μέτρων από την οποία έμπαιναν στο στάδιο οι ελλανοδίκες και οι αθλητές.
Στο νότιο πρανές του σταδίου υπάρχει η λίθινη εξέδρα των ελλανοδικών και απέναντι στο βόρειο πρανές ο βωμός της Δήμητρας Χαμύνης, όπου καθόταν η ιέρεια της θεάς, η μοναδική γυναίκα που επιτρεπόταν να παρακολουθήσει τους αγώνες. Ο περιηγητής Παυσανίας, που επισκέφθηκε την Αρχαία Ολυμπία το 173 μ.χ., αναφέρει στα “Ηλιακά” τα ακόλουθα: “Εκεί που τελειώνουν τα αγάλματα που κατασκευάστηκαν με χρηματικά πρόστιμα σε αθλητές, βρίσκεται αυτό που ονομάζουν Κρυπτή είσοδο. Οι ελλανοδίκες και οι αθλητές μπαίνουν μέσα στο στάδιο περνώντας μέσα από αυτή. Το στάδιο είναι από χώμα αλλά μέσα σ΄ αυτό σχηματίστηκε εξέδρα για τους αγωνοθέτες. Απέναντι από τους ελλανοδίκες υπάρχει βωμός από λευκό μάρμαρο. Πάνω του κάθεται και παρακολουθεί τους Ολυμπιακούς Αγώνες μια γυναίκα, η ιέρεια της Δήμητρας Χαμύνης. Πρόκειται για αξίωμα που παραχωρούν οι Ηλείοι σε διαφορετικές γυναίκες για κάποιο χρονικό διάστημα. Οι παρθένες δεν αποκλείονται από την παρακολούθηση των αγώνων. Στο τέλος του σταδίου, εκεί όπου είναι το σημείο εκκίνησης των σταδιοδρόμων, βρίσκεται ο τάφος του Ενδυμίωνα, όπως λένε οι Ηλείοι”.
Το στάδιο είχε χωρητικότητα 45.000 θεατών και ήταν ένα από τα μεγαλύτερα της εποχής του, ενώ δεν είχε λίθινα καθίσματα και οι θεατές κάθονταν κατά γης. Υπήρχαν όμως ελάχιστα λίθινα καθίσματα για τους επισήμους. Γύρω από το στίβο υπήρχε λίθινος αγωγός όπου συγκεντρώνονταν τα νερά από τα πρανή. Στα πρανή υπήρχαν πηγάδια για να εξασφαλίσουν νερό στους θεατές και όταν αυτά αχρηστεύθηκαν χρησιμοποιήθηκαν σαν αποθέτες, με αποτέλεσμα να βρεθούν εκεί πολλά ευρήματα κυρίως χάλκινα.
Το στάδιο ερευνήθηκε για πρώτη φορά στις γερμανικές ανασκαφές της περιόδου 1875 – 1881, ενώ η πλήρης αποκάλυψη του μνημείου έγινε από τις γερμανικές ανασκαφές τη περίοδο 1952 – 1966. Στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας το 2004 το αρχαίο στάδιο της Ολυμπίας φιλοξένησε το αγώνισμα της σφαιροβολίας ανδρών και γυναικών.
Η θέση του σταδίου δεν ήταν η ίδια στα πρώτα χρόνια τέλεσης των αγώνων. Πριν τον 6 ο αι. π.χ. το αγώνισμα του δρόμου γινόταν σε έναν επίπεδο χώρο κατά μήκος του ανδήρου των θησαυρών, στα ανατολικά του βωμού του Δία. Γύρω στα μέσα του 6 ου αι. π.χ. διαμορφώθηκε το στάδιο στο χώρο που βρίσκεται στα νότια του Κρονίου λόφου, μέσα στο χώρο της Άλτης. Η δυτική στενή πλευρά του σταδίου ήταν ανοικτή προς το μεγάλο βωμό του Δία. Στα τέλη του 6 ου αι. π.χ. ο στίβος μεταφέρθηκε ανατολικότερα και στη νότια πλευρά δημιουργήθηκε ένα τεχνητό πρανές για τους θεατές ύψους 3 μέτρων. Στη βόρεια πλευρά υπήρχε το φυσικό πρανές του Κρονίου λόφου.
Η συνέχεια στην ανάρτηση : Το στάδιο της Αρχαίας Ολυμπίας (2)